پوشش گیاهی و جانوری

این برنامه تربیتی با هدف پرورش تفکر و تدبر در دانش‌آموزان پسر پایه چهارم ابتدایی طراحی شده است. محور اصلی آن، کشف روابط بین پدیده‌های طبیعی در جغرافیای چهارفصل ایران از طریق ساخت یک ماکت حجمی و برجسته از نقشه ایران است. دانش‌آموزان در این مسیر، با بررسی ارتباط متقابل بین پوشش گیاهی، جانوری و شرایط آب‌وهوایی هر منطقه، به درک عمیق‌تری از نظم و هماهنگی حاکم بر هستی می‌رسند.

اجرای برنامه تربیتی در چهار مرحله اصلی و در قالب یک مسابقه گروهی انجام می‌شود.

در مرحله اول، دانش‌آموزان با دریافت یک صفحه یونولیت، با چالش برش نقشه ایران با کمترین دورریز مواجه می‌شوند. این مرحله پایه‌ای برای رشد تفکر و حل مسئله به‌شمار می‌آید.

مرحله دوم به اعمال پوشش گیاهی اختصاص دارد. دانش‌آموزان باید با تحقیق و تفکر، گیاهان بومی هر ناحیه (مانند گیاهان مناطق گرم و خشک، معتدل یا کوهستانی) را شناسایی و به شکلی خلاقانه و برجسته روی ماکت پیاده‌سازی کنند. ارزیابی این مرحله نه تنها بر زیبایی، بلکه بر دقت و استدلال آنان استوار است؛ به طوری که باید بتوانند به سوالاتی چالشی مانند “اگر گیاهان کم‌آب‌خواه را در کنار دریای خزر بکاریم چه می‌شود؟” با دلایل منطقی پاسخ دهند.

در مرحله سوم، پوشش جانوری هر منطقه به ماکت افزوده می‌شود. دانش‌آموزان به همین ترتیب باید حیوانات خاص هر ناحیه را ساخته و در مکان مناسب خود در ماکت قرار دهند. این مرحله نیز با پرسش‌های داوری عمیق همراه است، از جمله “آیا می‌توان در کنار دریای خزر پرورش شتر راه انداخت؟” که دانش‌آموزان را وادار به تحلیل رابطه بین فیزیولوژی جانوران و محیط زیستشان می‌کند.

در مرحله چهارم و پایانی، با جمع‌بندی ماکت‌های کامل شده، گفت‌وگویی کلیدی درباره “تفاوت زندگی انسان با حیوانات و گیاهان” شکل می‌گیرد. اوج تفکر در پاسخ به این پرسش نمایان می‌شود که “چرا زندگی انسان‌ها تغییر کرده، ولی حیوانات و گیاهان تقریباً ثابت مانده‌اند؟”. این پرسش، دانش‌آموزان را به تأمل در ماهیت پیشرفت، اختیار و نقش عقل در زندگی انسان سوق می‌دهد. در نهایت، این فرآیند ساخت‌محور و پرسش‌محور، به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا به طور ملموس و عینی، مفهوم اکوسیستم، وابستگی متقابل موجودات زنده و جایگاه منحصربه‌فرد انسان در دگرگونی محیط خود را درک کنند و مهارت تدبر و تفکر علّی در آنان تقویت شود.