استعمار

این برنامه تربیتی با هدف پرداختن تحلیلی به تاریخ و بررسی ابعاد مختلف پدیده استعمار طراحی شده است. با توجه به تأکید منابع دینی بر عبرت‌آموزی از تاریخ و همچنین سابقه حملات متعدد کشورهای استعمارگر به ایران، این برنامه تربیتی به دنبال عمق‌بخشی به نگاه دانش‌آموزان نسبت به بزنگاه‌های تاریخی است. مخاطب آن دانش‌آموزان پسر پایه ششم ابتدایی هستند و محتوای آن مبتنی بر کتاب مطالعات اجتماعی این پایه است. هدف اصلی، تقویت مهارت تفکر و تحلیل در متربیان است تا بتوانند علت و معلول رویدادهای تاریخی را درک کرده و موضعی آگاهانه در قبال آنها اتخاذ کنند.

اجرای این برنامه تربیتی در قالب یک مسابقه تولید “فتوکلیپ” (عکس‌کلیپ) در سه مرحله انجام می‌شود. دانش‌آموزان در گروه‌های سه‌نفره، یک داستان تاریخی نیمه‌تمام را دریافت می‌کنند که تکمیل آن منوط به پاسخ‌گویی به سوالات چالشی درباره استعمار است.

در مرحله اول، با پرسش‌هایی مانند «روش‌های پیشرفت یک کشور کدام است؟» و «آیا استعمار به نفع کشورهای مستعمره بود؟» مواجه می‌شوند. گفت‌وگوی گروهی حول این پرسش‌ها، که پاسخ قطعی و از پیش تعیین‌شده‌ای ندارند، باعث رشد تفکر و بررسی ابعاد مختلف موضوع می‌شود. سپس گروه‌ها پاسخ خود را در قالب یک نمایش‌نامه نوشته و با گرفتن عکس‌های پشت‌سرهم از خود با گریم و لباس مناسب، آن را به یک فتوکلیپ تبدیل می‌کنند.

مرحله دوم به بررسی نقش شخصیت‌های تاریخی مانند امیرکبیر و تأسیس دارالفنون می‌پردازد. سوالات محوری این بخش عبارت‌اند از: «اگر امیرکبیر دارالفنون را تأسیس نمی‌کرد چه می‌شد؟» و «ادامه حضور اروپاییان در زمان امیرکبیر باعث پیشرفت ایران می‌شد یا نه؟». این پرسش‌ها دانش‌آموزان را به تحلیل نقش نهادهای آموزشی در مقابله با استعمار و وابستگی وامیدارد. خروجی این مرحله نیز تولید قسمت دوم فتوکلیپ بر اساس پاسخ‌های گروه است.

در مرحله سوم و پایانی، تمرکز بر مفهوم استقلال و نتایج آن قرار دارد. با پرسش‌هایی مانند «اگر مردم پس از انقلاب در جنگ حاضر نمی‌شدند چه اتفاقی می‌افتاد؟» و «آیا حضور امروز کشورهای استعمارگر برای ایران بهتر است یا عدم حضور آنها؟»، دانش‌آموزان به مقایسه زندگی در یک کشور مستقل با یک کشور مستعمره می‌پردازند و پیامدهای هر یک را تحلیل می‌کنند. این مرحله به جمع‌بندی کلی برنامه تربیتی کمک می‌کند.

در طول این فرآیند، داوری بر اساس «بررسی ابعاد مختلف سوال»، «خلاقیت در تولید» و «نظم در ساخت» انجام می‌شود. این روش فعال و پروژه‌محور، نه تنها باعث درک عمیق‌تر تاریخ می‌شود، بلکه با تقویت روحیه کار گروهی، خلاقیت و تفکر انتقادی، به شکل‌گیری هویت ملی و خودباوری در نوجوانان کمک شایانی می‌کند.